Ik heb deze blog geschreven nav een symposium over gezonde en risicoveulens op de kliniek/universiteit van Utrecht. Hier zijn we naartoe gegaan na het overlijden van ons veulentje Mc Connolly, wat een hele heftige bevalling is geweest.

Eigen ervaringen over de jaren

Wij hebben inmiddels een mooi aantal veulens gefokt, meestal gaat dit goed, helaas niet altijd.
Bij onze Murphy hebben wij helaas al vaker pech gehad.

• Bij Meaghan is ze in de nageboorte blijven staan, er kwamen wat spoedjes tussendoor vanuit de dierenarts, waardoor hij helaas een stuk later kwam (ongeveer 9 uur). Hierdoor heeft Murphy een infectie gekregen. Gelukkig is dit goed afgelopen
• Bij Mc Connolly heeft ze echt een drama-start gehad. Murphy is om 11.00 in de ochtend begonnen met weeën. Toen de dierenarts om 12u kwam had ze al 10 cm uitsluiting. Ze heeft willen wachten tot de avond want in de avond werden de weeën erg zwaar voor haar om op te vangen (je zag iedere wee in haar lichaam). Vervolgens begon een merrie in de stal naast Murphy te bevallen, hier is erg veel onrust vanuit die merrie en de eigenaren van die merrie bij geweest, de rust kwam weer terug rond 04:00u en pas om 05.00 heeft de bevalling doorgezet. Dit heeft vééél te lang geduurd en door de te lange weeën is de placenta losgekomen. Hierdoor kregen ze een Redbag (hier vertel ik straks meer over). Gelukkig brak de Redbag door voordat we zelf in actie hoefde te komen. Connolly begon wel heel snel met opstaan, drinken en lopen. De melkmest kwam ook heel snel af. De dierenarts is 3x per dag langs geweest om het veulen te controleren. Helaas heeft hij door zijn slechte start ook nog een infectie gekregen in zijn longen wat een longontsteking heeft veroorzaakt, uiteindelijk is hij na 3 dagen in de kliniek in Utrecht overleden…

Maar goed, door deze ervaringen zijn we ons nog meer gaan verdiepen in het fokken van veulens. Vandaar deze blog.

Een gezond veulen

Bij de geboorte heeft veulen zijn ogen open en is de zuigreflex aanwezig.

• Een gezond veulen is binnen 30 minuten zonder hulp geboren
• Ademend binnen 20-30 seconden, binnen 1 minuut rustig en regelmatig
• Begint met schudden en het optillen van zijn hoofd binnen 1.5 minuut
• Zit met opgeheven borst en hoofd (borstligging): na ong. 4 a 5 min.
• Temperatuur bij een pasgeboren veulen is 38.5 °C. Is de temperatuur lager dan 38 °C dan is het veulen te koud.
• Staat tussen de 30 en 75 minuten
• Drinkt binnen 90 en 120 minuten
• Drinkt minimaal 2 liter biest in de eerste 8 uur
• Een merrie plast binnen 6 uur
• Een hengst plast binnen 10 uur
• Melkmest (geel) komt binnen 24 uur af.

Als het veulen net geboren is

Het is belangrijk dat het veulen voldoende drinkt. Veulens drogen erg snel uit en hebben ook nog geen grote energievoorraad.  Bovendien bevat de biest (de eerste merriemelk) belangrijke ingrediënten die het veulen weerstand geven tegen diverse ziekten. Als een veulen niet goed drinkt, krijgt hij geen voedingsstoffen binnen en kan hij zich ook niet meer goed warm houden. 

Wat ook erg interessant is, is dat je echt niet gelijk naar de merrie/veulen toe moet als ze blijven liggen, dat ze eigenlijk nog 30 tot 45 minuten moeten blijven liggen om via de navelstreng en nageboorte nog 1,5-2 liter bloed achteraf binnen te krijgen. Een veulen heeft voor de geboorte ongeveer 5 liter bloed, daarna krijgt hij dus nog 1,5 tot 2 liter binnen. Als de navelstreng eenmaal los is en/of de paarden gaan zelfstandig staan, probeer ze dan zelf hun gang te laten gaan, de natuur weet het wel.

Forceer niks, geef ze anderhalf uur, blijf op afstand. Geef het veulen de tijd om zelf rustig op te staan, zelf naar de uier te zoeken en zelf met de moeder kennis te maken. Als binnen anderhalf uur nog niet gedronken heeft kan je dan in actie komen.

De nageboorte

Nageboorte bij de merrie moet er binnen 2 uur zelf afkomen, ga op zijn laatst na 3 uur de dierenarts bellen, binnen 6 uur moet hij er af zijn!
Zodra het veulen is geboren, begint de nageboortefase. De naweeën op de nageboorte kunnen onrust geven bij een merrie. Deze onrustverschijnselen zullen snel verdwijnen.  Meestal zal de nageboorte er binnen een half uur tot een uur af zijn. Als de nageboorte langer dan 3 uur blijft hangen, dan is het verstandig om de dierenarts te bellen.
In de tussentijd kan de nageboorte worden opgeknoopt om te voorkomen dat de merrie erop gaat staan. Ga niet aan de nageboorte trekken. Trekkracht op een vastzittende placenta (=nageboorte) geeft alleen maar kans op inwendige bloedingen. Ook het afknippen van het buitenhangende deel van de nageboorte is niet verstandig. De controle op volledigheid van de nageboorte wordt dan bemoeilijkt. Het restant kan dan terugglijden in de baarmoeder en zal op deze manier buiten het zicht komen.
Het is belangrijk dat de nageboorte 6 uur na de geboorte er af ìs. De merrie kan al na korte tijd ernstig ziek worden van een zittenblijvende placenta. Ze kan bloedvergiftiging krijgen, hoefbevangen raken en/of koliek krijgen. In ernstige gevallen kan de merrie er zelfs aan overlijden. Friezen hebben vaker problemen met het afkomen van de nageboorte dan KWPN-ers.

Waar laat je de merrie bevallen?

Het is echt heel belangrijk dat je de merrie 6 a 8 weken voor de bevalling niet gaat verplaatsen. 2 tot 6 weken voor de bevalling begint namelijk de biest-aanmaak met de anti-bacteriën van de omgeving waar ze op dat moment staat. Sommige paarden beginnen daar al 8 weken van te voren mee. Het is daarom belangrijk om géén andere paarden meer in die stal te laten staan, géén potstal maken en het liefst zelfs elke keer als je een ander paard hebt aangeraakt je handen te wassen voor je naar de drachtige merrie gaat.

De beste plek voor de bevalling is een rustige plek. Loop ook niet gelijk na de bevalling naar de merrie en het pasgeboren veulen, over 2 uur is het nog steeds een hengst of merrie. Laat de merrie ook liever niet op een manege of pensionstal bevallen waar veel drukte heerst tijdens en na de bevalling. Sommige merries kunnen de bevalling uren ophouden waardoor de toestand van het veulen verslechterd, waardoor er zelfs ook een red-bag bevalling kan ontstaan (kijk maar bij onze ervaringen van Murphy tijdens de bevalling van Mc Connolly)

Een afwijkend/risico veulen

Wat erg belangrijk is om te weten, is dat hij alles zou doen om je te foppen. Let dus goed op de signalen
Een afwijkend veulen:

• Is in alles te traag
• Staat niet genoeg
• Is slap
• Zit veel onder de uier, maar de uier blijft vol
• Volgt de moeder onvoldoende
• Ligt te veel
• Het veulen lijkt de eerste 24-36 uur redelijk, hij loopt op de reservetank tot deze ook leeg is.

Waarom kan een veulen slap geboren worden?

Onderontwikkeling
Hij kan onderontwikkeling hebben gehad tijdens de dracht (dit kan al komen door ziekten of een heftige koliek-aanval, deze kan ook zorgen voor een vroeggeboorte) Lees hier meer over de dracht van een paard. Een onderontwikkeld veulen kan je herkennen aan zijn slappe oren, hele slappe, kleine, magere postuur, en op de röntgenfoto heeft hij nog geen verkalking bij zijn gewrichten.

Zuurstoftekort of zuurstofnood
Een slap veulen kan ook komen door zuurstofnood, dit kan:
– Tijdens de geboorte (bijvoorbeeld tijdens Red-Bag of vliesje te lang over de neus)
– Of door gebroken ribben door de perskracht van de merrie.

Bloedarmoede
Een slap veulen kan ook na de geboorte komen door bloedarmoede, door nabloeden uit de navel, onvoldoende melkopname, bacteriën of virussen.

Ontstoken placenta
Als een placenta ontstoken is krijgt het veulen zuurstof en/of voedingstekort, onderontwikkeling of vroeggeboorte, wat het veulen meestal niet overleefd. Je kan dit na de geboorte aan de placenta herkennen.

Wat kan er mis gaan tijdens de geboorte.

Zware verlossing

Navelbloeding

Red-bag bevalling
Red-Bag: nageboorte komt direct mee. Als er tijdens de geboorte en grote rode blaas komt in plaats van een lichte/witte. Deze moet je gelijk openen en daarna gelijk met heel veel spoed de dierenarts bellen!

Als gevolg van de RedBag kunnen twee dingen gebeuren:

• Doordat de placenta en de witte vruchtzak mét vruchtwater tegelijk naar buiten komen, past dit niet door het geboortekanaal. De merrie krijgt een hele zware bevalling en blijft opstaan, liggen en persen, zonder dat het water breekt.
• Bij het veulen ontstaat er zuurstofnood omdat de placenta al mee komt met de geboorte. In de placenta krijgt het veulen zuurstof via de navelstreng. De zuurstoftoevoer stopt zodra de placenta los laat. Dit geeft schade aan alle organen die functievermindering krijgen. Meestal merk je pas na 24-36 uur duidelijk dat er iets niet goed gaat, tenzij je weet waar je op moet letten (lees bovenaan bij afwijkend veulen)

Wat kan er mis gaan na de geboorte.

Onderkoeling bij het veulen
Als een veulen niet goed drinkt, krijgt hij geen voedingsstoffen binnen en kan hij zich ook niet meer goed warm houden. Een onderkoeld veulen is als volgt te herkennen: het ligt opgerold, haren overeind en rillen. Zo’n veulen moet onder de warmtelamp worden gelegd. Daarnaast is het verstandig om de merrie te melken en deze melk via een fles aan het veulen te geven. Het veulen moet wel zelfstandig kunnen zuigen en slikken. Als het veulen dat niet kan, dan bestaat de kans op een versliklongontsteking. Het beste is dan om het veulen door de dierenarts sondevoeding te laten geven. Het tijdig geven van afweerstoffen en energie blijft erg belangrijk. Dus bij de geringste twijfel over de toestand van het veulen is het een goed idee om de dierenarts te raadplegen.

Bloedvergiftiging
Sepsis is de meest voorkomende oorzaak van sterfte in de eerste weken. Het is een bloedvergiftiging door bacteriën. Een pasgeboren veulen is extra gevoelig voor allerlei infecties. Na de geboorte wordt het veulen direct blootgesteld aan allerlei bacteriën en virussen, daarom is biest zo belangrijk.

Longontsteking
Een veulen kan om verschillende redenen longontsteking krijgen, dit zijn:
Rhodococcus equi, een van de meest voorkomende oorzaken van sterfte in de eerste maanden, voornamelijk als ze al een mindere weerstand hebben. Dit is een bodembacterie die graag leeft op droge en stoffige bodems en in mest
Aspiratiepneumonie, longontsteking door verslikking

Traumatische letsels

Wil je meer informatieve blogs over paarden lezen? Kijk of hier iets tussen staat: